Rozmiar czcionki
POBYT W SZPITALU
Edukacja pacjenta pozwala na lepszą współpracę i zmniejsza odczuwany stres, z którym wiąże się pobyt w szpitalu. Przed przyjęciem do szpitala razem z operatorem wybierana jest optymalna dla Pacjenta endoproteza i metoda przeprowadzenia zabiegu. Obecnie najczęściej stosowane są endoprotezy całkowite, gdzie wymieniana jest zarówno panewka jak i głowa kości udowej.
Przebieg endoprotezoplastyki można podzielić na etapy:
- Przyjęcie do szpitala i wywiad lekarski
- Rozmowa z lekarzem prowadzącym
- Potwierdzenie danych osobowych i kontrola zgodności dokumentacji
- Wywiad lekarski
- Choroby przewlekłe
- Alergie i uczulenia m.in. na leki, metale, pokarmy.
- Przyjmowane leki: na szczególną uwagę zasługują leki przeciwkrzepliwe np.: acenokumarol, warfaryna, kwas acetylosalicylowy, dabigatran, heparyna i wiele innych.
- Objaśnienie wykonywanej procedury
- Rozmowa z lekarzem anestezjologiem
- Wywiad i badanie anestezjologiczne
- Ustalenie formy znieczulenia
- Objaśnienie procedury znieczulenia
- Pouczenie o reżimie dietetycznym
- Przygotowanie do zabiegu
- Reżim pokarmowy i płynowy
- Premedykacja
- Przebranie się w jednorazowy strój do operacji.
- Przygotowanie Sali operacyjnej
- Ułożenie na stole operacyjnym
- Przygotowanie pola operacyjnego
- Właściwa procedura
- Wczesna rehabilitacja
- Pionizacja w tej samej lub następnej dobie od zabiegu.
- Samodzielne chodzenie
- Samodzielne korzystanie z toalety
- Samodzielne siadanie
- Wypis oraz kontynuacja rehabilitacji
DZIEŃ PRZYJĘCIA DO SZPITALA
W dniu poprzedzającym operację należy stawić się w szpitalu o umówionej godzinie. Warto mieć wtedy ze sobą przybory, o których mowa była w rozdziale pierwszym.
Po przebraniu się w szpitalną piżamę wraz z sanitariuszem lub pielęgniarką należy udać się do Sali chorych tam oczekiwać wizyty lekarza prowadzącego, lekarza anestezjologa i pielęgniarki.
Lekarz prowadzący przeprowadzi badania podmiotowe i przedmiotowe – należy mieć przygotowaną informację o lekach przyjmowanych na stałe: nazwa, sposób przyjmowania, dawkowanie.
W zwięzły sposób opowie o wykonywanej procedurze: przygotowaniu, wybranym sposobie operacji, etapach oraz odpowie na zadane pytania. Podobny wywiad przeprowadzi Pielęgniarka.
Lekarz anestezjolog przeprowadzi oddzielną rozmowę. Część pytań się powtórzy – ponownie potwierdzi rozpoznanie chorób przewlekłych, alergii, nadwrażliwości oraz przeprowadzi badanie włącznie z badaniem jamy ustnej i gardła.
Lekarz anestezjolog zdecyduje także, które leki odstawić przed zabiegiem – część z nich będzie trzeba odstawić już na kilka dni przed operacją.
W porozumieniu z pacjentem ustali najlepszą formę znieczulenia – pod uwagę zostaną wzięte przede wszystkim wskazania medyczne. W zwięzły sposób zapozna pacjenta z procedurą znieczulenia oraz jego efektami, także pooperacyjnymi.
Przypomni też o obowiązku powstrzymania się przed jedzeniem na 8 godzin przed znieczuleniem oraz piciem na godzinę przed operacją.
Należy pamiętać, aby koniecznie poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i chorobach przewlekłych. Rehabilitant może przeprowadzić rehabilitacje przedoperacyjną (instruktarz chodzenia o kulach, prawidłowego wstawania z łózka czy chodzenia po schodach).
Przed snem należy wziąć prysznic.
DZIEŃ ZABIEGU
W tym dniu nie należy nic jeść i pić. Leki, które pacjent przyjmuje na stałe należy przyjąć popijając małą ilością płynu. Innych leków i suplementów nie należy przyjmować. Następnie rozpocznie się przygotowanie do zabiegu.
Należy wyjąć ruchome protezy zębów, zdjąć biżuterię. Nie należy stosować makijażu, nie powinno się mieć pomalowanych paznokci. Miejsce operowane zazwyczaj nie jest golone, w przypadku obfitego owłosienia może być rozważone jego przycięcie.
Wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego – w określonych przypadkach.
Po przewiezieniu na salę operacyjną zostaną jeszcze raz potwierdzone dane osobowe i miejsce operowane.
Anestezjolog przystąpi do znieczulenia. Najczęściej stosowane jest znieczulenie podpajęczynówkowe polegające na podaniu środka znieczulającego w przestrzeń pomiędzy kręgami kręgosłupa lędźwiowego. Znieczulona zostanie dolna część ciała. Pacjent zachowuje przytomność. W razie stresu, na życzenie pacjenta podaje się leki uspokajające. Jeśli nie można wykonać znieczulenia podpajęczynówkowego można wykonać konwersje do znieczulenia ogólnego. Zawsze należy się liczyć z koniecznością zmiany znieczulenia przed lub w trakcie zabiegu.
Pacjent jest układany na stole operacyjnym. Ułożenie zależy od wybranego wcześniej dostępu –bocznym lub przednim na plecach, w tylnym na boku.
Przeprowadzone jest mycie pola operacyjnego środkami dezynfekującymi. Następnie rozpoczynany jest zabieg z ustalonego wcześniej dostępu. Zależy on od doświadczenia operatora – do tej pory nie udowodniono przewagi jednej konkretnej metody.
Jak wygląda sam zabieg?
Mimo różnicy w sposobie dojścia do stawu – tzn. wybrania drogi dojścia, większość zabiegu przebiega bardzo podobnie i zachowaniem wspólnych elementów, tj.:
Wykonanie dostępu do stawu biodrowegoUsunięcie szyjki i głowy kości udowej
Przygotowanie loży kostnej panewki stawu biodrowego
Implantacja protezy panewki stawu biodrowego
Opracowanie kanału kości udowej dla trzpienia protezy
Implantacja trzpienia protezy
Dobór odpowiedniej główki protezy i ustalenie ofsetu, ostateczna ocena zakresu ruchomości sztucznego stawu i jego stabilności
Zamknięcie rany pooperacyjnej oraz ewentualny drenaż
Opatrunek
Przełożenie na łóżko oraz transport na Oddział Pooperacyjny
Założenie protezy cementowanej vs niecementowanej
Protezy cementowane – tj. mocowane za pomocą cementu ortopedycznego będą wyborem dedykowanym dla pacjentów przede wszystkim starszych – po 75 roku życia, pacjentów ze słabej jakości kością oraz ze skomplikowaną sytuacją urazową okolicy stawu biodrowego. Pacjent nie powinien odczuwać różnicy w sposobie zamocowania protezy.
Bezcementowe – mocowane bezpośrednio w kości. Panewka jest mocowana na wcisk lub wkręcana. Czasem dla poprawy stabilności panewka mocowana jest dodatkowo śrubami. Trzpień jest mocowany na zasadzie wklinowania w kanale kości udowej. Endoprotezy bezcementowe zakładane są w przypadku dobrej jakości tkanki kostnej. U osób młodszych z bardzo dobrą jakością kości zakładane są protezy z krótkim trzpieniem umożliwiającym bardziej oszczędne wycięcie kości.
Ich zaletami są: krótszy czas operacji, oszczędność kości pacjenta – szczególnie u osób młodych, gdzie należy się liczyć z realloplastyką w przyszłości. Wadą natomiast jest większe ryzyko migracji implantu w kości, jak i ryzyko złamań wokół implantu.
Rezultaty kliniczne leczenia są podobne w obu przypadkach.
Wybór dostępu chirurgicznego
Nie udowodniono znaczącej przewagi jednego dostępu nad drugim – każdy ma swoje zalety oraz wady. W praktyce metoda dostępu do stawu zostaje wybrana przez operatora – w zależności od jego doświadczenia oraz umiejętności.
Długość kończyn
Możliwe jest wydłużenie kończyny do max. 4 cm, jednak nie jest ono często praktykowane. Agresywna korekcja długości kończyn może prowadzić do poważnych powikłań – przede wszystkim naciągnięcia nerwów, co może wiązać się z nieprzyjemnymi powikłaniami.
Różnica długości kończyn po operacji może wynosić do 1 cm. Nie jest to błąd operatora, a powszechnie uznana granica naprawdę udanej operacji. Różnica długości kończyn do jednego centymetra zostanie skompensowana naturalnymi krzywiznami kręgosłupa – pacjent nie powinien odczuć różnicy w codziennym funkcjonowaniu.
Po zabiegu:
Po zabiegu pacjent przewożony jest na salę pooperacyjną, gdzie przebywa do czasu stabilizacji wszystkich parametrów. Następnie wraca do Oddziału Ortopedii.
Gdy ustąpi już efekt znieczulenia wskazane jest rozpoczęcie ćwiczeń w łóżku, aby zapobiec zakrzepicy żylnej. Należy wykonywać napinanie mięśni łydek, ud, pośladków oraz unoszenie pośladków. Wszystkie te ćwiczenia powinny być wykonywane w łóżku. Pacjent może ostrożnie usiąść, stanąć koło łóżka i jeśli czuje się na siłach może rozpocząć chodzenie w asyście rehabilitanta. Szybkie uruchomienie po zabiegu operacyjnym jest bardzo korzystne i zmniejsza ryzyko powikłań. Kończynę operowaną można obciążać zaraz po zabiegu w sposób niepowodujący dolegliwości bólowych. Wszelkie dolegliwości jak zawroty głowy czy omdlenia mogą być wynikiem leczenia przeciwbólowego i należy je niezwłocznie zgłaszać personelowi – ryzyko upadku.
PIERWSZY DZIEŃ PO ZABIEGU, CZAS TRWANIA ZABIEGU ORAZ ILOŚĆ DNI GDZIE JEST SIĘ UNIERUCHOMIONYM
W pierwszym dniu po zabiegu operacyjnym kontrolowana jest rana pooperacyjna, usuwany jest też najczęściej dren z rany, jeśli był on założony podczas zabiegu i zakładany jest nowy opatrunek. W tym dniu z reguły wykonywane jest zdjęcie rentgenowskie potwierdzające prawidłowość wykonanego zabiegu.
Kontynuowana jest rehabilitacja pooperacyjna polegająca na ćwiczeniach przeciwzakrzepowych oraz szybka pionizacja pacjenta.
Ważna na tym etapie jest nauka chodzenia z obciążaniem kończyny operowanej, gdyż wszystkie pomoce ortopedyczne takie jak kule czy chodzik służą utrzymywaniu równowagi a nie odciążaniu kończyny.
CZAS TRWANIA ZABIEGU
Operacja wszczepienia endoprotezy trwa około godziny, czas może być dłuższy w zależności od deformacji stawu biodrowego, wybranej metody oraz przebiegu zabiegu.
ILE DNI JEST SIĘ UNIERUCHOMIONYM?
W tym samym dniu lub na drugi dzień pacjent zaczyna chodzić przy asekuracji rehabilitanta szpitalnego oraz balkoniku.
ZDJĘCIA RTG PRZED I PO ZABIEGU - JAK TO WYGLĄDA?
Zdjęcia uszkodzonej panewki stawu biodrowego – przed zabiegiem.
Zdjęcie po operacji z założoną endoprotezą, tego samego stawu.
ENDOPROTEZY
REHABILITACJA WEWNĄTRZSZPITALNA
Głównym celem rehabilitacji wewnątrzszpitalnej jest jak najszybsze uruchomienie pacjenta. Zapobiegnie to utracie siły mięśniowej, powstawaniu zakrzepicy czy utrudniających poruszanie patologicznych zrostów, ale przede wszystkim przywróci pacjentowi podstawową funkcję kończyny dolnej – chodzenie.
W pierwszą dobę po operacji pacjent z pomocą rehabilitanta postawi pierwsze kroki przy balkoniku. Kolejnym krokiem będzie nauka wstawania, siadania, samodzielnego korzystania z toalety oraz chodzenia tak, by pacjent do domu wyszedł o własnych siłach przy asekuracji kul ortopedycznych.
CZY PACJENT MOŻE WYJŚĆ O WŁASNYCH SIŁACH ZE SZPITALA?
Rehabilitant szpitalny zadba o to, by pacjent do domu wyszedł o własnych siłach przy asekuracji kul ortopedycznych.
W kolejnych dniach kontroluje się gojenie rany pooperacyjnej i kontynuuje rehabilitację (opisaną szczegółowo w kolejnej części) wprowadzając nowe ćwiczenia, usprawnia się chodzenie pacjenta. Pacjent uczy się chodzenia po schodach, wchodzenia i schodzenia z łóżka, zachowania w toalecie i innych codziennych czynności mających zapobiec zwichnięciu endoprotezy. Pobyt pacjenta w Oddziale po zabiegu trwa średnio od 1 do 3 dni . Zależy to od samopoczucia pacjenta i jego sprawności. Pacjenta można wypisać ze szpitala, kiedy potrafi samodzielnie chodzić o kulach czy chodziku, samodzielnie wejść i zejść z łóżka, chodzić po schodach i radzi sobie w toalecie. W dniu wypisu pacjent otrzymuje na karcie wypisowej wszystkie zalecenia co do terminów kontroli rany, zdjęcia szwów i dalszych kontroli ortopedycznych. Przepisane są leki przeciwzakrzepowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne, czasem leki osłonowe śluzówki żołądka czy poprawiające krążenie żylne.